Νικόλαος Παπαβραμίδης
Νικόλαος Παπαβραμίδης
1907
1995Ο Νίκος Παπαβραμίδης γεννήθηκε το 1907 στην Αργυρούπολη του Πόντου, αλλά μεγάλωσε στην Τραπεζούντα, όπου ο πατέρας του, Κρωμναίος στην καταγωγή, εργαζόταν ως κουρέας και αργότερα ως ιδιοκτήτης καφενείου. Από μικρή ηλικία έδειξε την έφεσή του στη μουσική και την ποντιακή λύρα, κατασκευάζοντας μόνος του το πρώτο του όργανο από κλωστές καρουλιού. Όταν ο πατέρας του αντιλήφθηκε το πάθος του, του παρήγγειλε μια πραγματική λύρα από έναν μαραγκό. Η αγάπη του για τη μουσική ήταν τόσο μεγάλη που αδιαφορούσε για το σχολείο, γεγονός που προκάλεσε το σχόλιο του δασκάλου του: «Τα γράμματα φαντάγματα υιέ μ’, την λύραν παίξον».
Από την προσφυγιά στον Πειραιά
Το 1923, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών, η οικογένεια Παπαβραμίδη αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον Πόντο. Μετά από μια δύσκολη περίοδο στη Μακρόνησο, εγκαταστάθηκαν στη Δραπετσώνα του Πειραιά, όπου ο Νίκος έζησε το υπόλοιπο της ζωής του. Σε συνθήκες φτώχειας και ανέχειας, συνδύασε την τέχνη της λύρας με την τέχνη του κουρέα, προσπαθώντας να επιβιώσει. Ωστόσο, η μουσική ήταν πάντα η πρώτη του προτεραιότητα. Συχνά παράταγε το μαγαζί του και έτρεχε να παίξει σε πανηγύρια και γλέντια, γεγονός που στην αρχή προκάλεσε την αντίδραση των συγγενών της γυναίκας του, μέχρι που τελικά αποδέχτηκαν τον έρωτά τους.
Η καθιέρωση στη μουσική σκηνή
Σύντομα, ο Παπαβραμίδης αναδείχθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους λυράρηδες της εποχής του. Έπαιξε σε αμέτρητα γλέντια, γάμους και πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ ήταν από τους πρώτους Πόντιους μουσικούς που εμφανίστηκαν στο ραδιόφωνο της Αθήνας. Ήταν, επίσης, ο πρώτος που ηχογράφησε ποντιακή μουσική σε δίσκο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δεξιοτεχνία του και η αυθεντικότητα του παιξίματός του τον κατέστησαν κορυφαίο εκπρόσωπο της ποντιακής παράδοσης.
Σύμφωνα με τον αρχείο της Δόμνας Σαμίου, η οποία τον ηχογράφησε στην εκπομπή «Από παντού της Ελληνικής γης» (ΕΡΤ, 1982), ο Παπαβραμίδης παρέμενε πιστός στην παράδοση, σε αντίθεση με πολλούς σύγχρονούς του λυράρηδες, οι οποίοι αλλοίωναν τις μελωδίες, προσθέτοντας ξένα όργανα και αυξάνοντας υπερβολικά την ένταση της μουσικής.
Η παρακαταθήκη του
Ο Νίκος Παπαβραμίδης δεν ήταν απλώς ένας λυράρης, αλλά ένας ακούραστος δάσκαλος της ποντιακής μουσικής. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ποντίων Πειραιά και μέσα από το παίξιμό του διατήρησε ζωντανή την παράδοση του Πόντου στις γειτονιές της Δραπετσώνας, του Πειραιά και του Κερατσινίου. Οι αφηγήσεις των συγγενών και φίλων του μαρτυρούν έναν άνθρωπο που ζούσε και ανέπνεε για τη λύρα. Ο ίδιος έλεγε: «Κάθαν ώραν και στιγμήν αγαπώ τη λύρα και θέλω πάντα ν’ ακούγω τη λαλίαν αθε. Ους ν’ αποθάνω, θα παίζω και θα τραγωδώ! Θέλω ν’ ακούω τη λαλίαν τη λύρας ακόμαν και σο ταφί μ’».
Από τις πιο αξιόλογες στιγμές της καριέρας του ήταν η συμμετοχή του στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων στην Καβάλα το 1962, όπου ένας νεαρός τότε Αχιλλέας Βασιλειάδης τραγούδησε δίπλα του, καθώς και η παρουσία του σε εκδηλώσεις της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης.
Ο Νίκος Παπαβραμίδης έφυγε από τη ζωή το 1995, έχοντας αφήσει πίσω του μια μεγάλη μουσική κληρονομιά με τον ήχο της λύρας και της χαρακτηριστικής του δωρικής φωνής να συνεχίζει να ηχεί στα αυτιά και στις καρδιές των Ποντίων μέσα από τις διάφορες ηχογραφήσεις του.
Πηγή: Διπλωματική Διατριβή «Λυράρηδες του Πόντου γεννημένοι πριν το 1920» (Ι. Τσανασίδης, 2019)
album
Albums/Singles (27)
Σεβνταλίν/Το ’21 1967
Μοιρολόι/Ομάλ’ 1962
Σέρα/Τρίπολης ομάλ’ 1961
Ατσ̌απάτ/Γαλίανας 1960
Διπάτ’/Κοτσαγγέλ’ 1938
lyrics
Τραγούδια (55)
- Niko’nun Kemençesi - Horon ke trağodia (Χορόν και τραγ̆ωδία)
- Shepherd’s Dance Song (Ποιμενικός χορός) - Greece: Traditional Music
- Αγγείου Τικ - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Αγγείου Τικ - Αγγείου Τικ/Κατήβα σον Διπόταμον
- Αετόν επαραπέτανεν - Της Τρίχας το γεφύρι/Αετόν επαραπέτανεν
- Ακρίτας όνταν έλαμνεν - Των Ακριτών και των Αντρειωμένων
- Ακρίτας όντες έλαμνεν - Grèce: Chants Des Akrites - VIIIe Au XIIIe Siècle (Τραγούδια των Ακριτών, 8ος έως 13ος αιώνας)
- Ατσ̌απάτ - Ατσ̌απάτ/Γαλίανας
- Γαλίανας - Ατσ̌απάτ/Γαλίανας
- Γαλίανας - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Δέβα μάνα - Εξορία του 1920/Δέβα μάνα
- Δέβα μάνα - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Διπάτ’ - Διπάτ’/Κοτσαγγέλ’
- Έμορφος είσαι έμορφος - Τ’ αρνόπο μ’ εβοτάνιζεν/Έμορφος είσαι έμορφος
- Εξορία του 1920 - Εξορία του 1920/Δέβα μάνα
- Η σεβντά - Η σεβντά/Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά
- Κατήβα σον Διπόταμον - Αγγείου Τικ/Κατήβα σον Διπόταμον
- Κατήβα σον Διπόταμον - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Κοντόχρονον - Πάω σην ξενιτείαν/Κοντόχρονον
- Κορτσόπον, κρύον νερόν - Τ’ άστρα κατηγορούνε με/Κορτσόπον, κρύον νερόν
- Κοτσαγγέλ’ - Διπάτ’/Κοτσαγγέλ’
- Κρωμέτ’κον ομάλ’ - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Κρωμέτ’κον ομάλ’ - Κρωμέτ’κον ομάλ’/Μα την Παναΐαν λέγω
- Μα την Παναΐαν λέγω - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Μα την Παναΐαν λέγω - Κρωμέτ’κον ομάλ’/Μα την Παναΐαν λέγω
- Μαεμένον - Ανθολογία Δημοτικού Τραγουδιού Vol.2
- Μαεμένον - Μαεμένον/Πιπιλομμάταινα
- Μοιρολόι - Μοιρολόι/Ομάλ’
- Μοιρολόι - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά - Η σεβντά/Νασάν εσάς, ψηλά ραχ̌ι͜ά
- Νυφόπαρμα - Νυφοσ̌κέπασμα/Νυφόπαρμα
- Νυφόπαρμα - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Νυφοσ̌κέπασμα - Νυφοσ̌κέπασμα/Νυφόπαρμα
- Ο Μάραντον - Grèce: Chants Des Akrites - VIIIe Au XIIIe Siècle (Τραγούδια των Ακριτών, 8ος έως 13ος αιώνας)
- Ο Μάραντον (Κακιά πεθερά) - Grèce: Paralogues, Chants Traditionnels (Παραλογές, Παραδοσιακά τραγούδια)
- Ο χουβαρδάς - Τον Άεν-Ζαχαρέαν/Ο χουβαρδάς
- Ομάλ’ - Μοιρολόι/Ομάλ’
- Πάω σην ξενιτείαν - Πάω σην ξενιτείαν/Κοντόχρονον
- Πιπιλομμάταινα - Μαεμένον/Πιπιλομμάταινα
- Ποιμενικό τραγούδι - Είκοσι ποντιακοί χοροί και τραγούδια
- Σα ψηλά εχ̌ι͜όντσεν - Σα ψηλά εχ̌ι͜όντσεν/Σιπ-σιπ κι άμον ελαία
- Σεβνταλίν - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Σεβνταλίν - Σεβνταλίν/Το ’21
- Σιπ-σιπ κι άμον ελαία - Σα ψηλά εχ̌ι͜όντσεν/Σιπ-σιπ κι άμον ελαία
- Σύρω τη σεβντάς τον πόνον - Κότσαρι/Σύρω τη σεβντάς τον πόνον
- Σύρω τη σεβντάς τον πόνον - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Τ’ αρνόπο μ’ εβοτάνιζεν - Τ’ αρνόπο μ’ εβοτάνιζεν/Έμορφος είσαι έμορφος
- Τ’ άστρα κατηγορούνε με - Τ’ άστρα κατηγορούνε με/Κορτσόπον, κρύον νερόν
- Της Τρίχας το γεφύρι - Της Τρίχας το γεφύρι/Αετόν επαραπέτανεν
- Το ’21 - Σεβνταλίν/Το ’21
- Τον Άεν-Ζαχαρέαν - Τον Άεν-Ζαχαρέαν/Ο χουβαρδάς
- Τραγούδια της ξενιτειάς - Χορός Τικ με τραγούδια/Τραγούδια της ξενιτειάς
- Τρίπολης ομάλ’ - Ποντιακά τραγούδια και χοροί
- Τρίπολης ομάλ’ - Σέρα/Τρίπολης ομάλ’
- Χορός Τικ με τραγούδια - Χορός Τικ με τραγούδια/Τραγούδια της ξενιτειάς
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 