Μάντης Σαββίδης

15 Οκτωβρίου 1931

fullscreen

Γεννημένος το 1931 στη Ράχη Ημαθίας, ήταν το δεύτερο παιδί του Λάζαρου Σαββίδη, δασκάλου από το Πιστοφάντων της Σάντας, και της Όλγας Πολιτίδου. Μετά την προσφυγική εγκατάσταση του πατέρα του στο Καρς και εν συνεχεία στην Αμάραντα Κιλκίς το 1922, η οικογένεια βρήκε μόνιμη στέγη στη Βέροια το 1927. Το 1938, με τον θάνατο του πατέρα του, η μητέρα του ανέλαβε μόνη την ανατροφή των τεσσάρων παιδιών τους εν μέσω φτώχειας και της επικείμενης κατοχικής δυστοκίας. Στην εφηβεία του, η πρώτη επαφή με τη λύρα ήρθε μέσα από έναν γείτονα που την κατασκεύασε πρόχειρα με ένα καλό ξύλο. Ο νεαρός Μάντης, μαγεμένος από το όργανο, παρακάλεσε τη μητέρα του να προσφέρουν το μισό από το χριστουγεννιάτικο γουρούνι στον γείτονα για να πάρει τη λύρα. Εκείνος, συγκινημένος από τη θέλησή του, την του χάρισε. Έτσι ξεκίνησε μια μακρά πορεία, βασισμένη σχεδόν αποκλειστικά στην ακουστική μάθηση, χωρίς μελέτη στο σπίτι, αλλά με συνεχή συμμετοχή σε μουχαπέτια και γλέντια. Με επιρροές από τους τοπικούς λυράρηδες της Τσερκόβιας, Μάκο Τσαχουρίδη και Πέτρο Αμοιρίδη, καθώς και από το βιωματικό του παίξιμο, άρχισε να διαμορφώνει το δικό του ύφος. Κατά τη στρατιωτική του θητεία στην Αθήνα, γνώρισε τον Γώγο Πετρίδη, με τον οποίο τον συνέδεσε σχέση αλληλοεκτίμησης και φιλίας. Ο Γώγος τον άκουσε να παίζει, τον καθοδήγησε, και του υποσχέθηκε πως θα παίξει στον γάμο του —υπόσχεση που τήρησε όταν ο Μάντης παντρεύτηκε το 1955 την συγχωριανή του Ελευθερία Ακριβοπούλου. Εκείνα τα χρόνια, μέσα από μικρές ιστορίες όπως η δωρεά μίας λύρας από έναν θαμώνα σε καφενείο της Βέροιας, αποτυπώνεται όχι μόνο η εκτίμηση που έτρεφε προς αυτόν ο περίγυρος, αλλά και η σταθερή του παρουσία ως μουσικού συνοδοιπόρου σε κοινωνικές περιστάσεις. Από τη δεκαετία του ’60 και μετά, ο Μάντης εργάστηκε επαγγελματικά, κυρίως στο κέντρο «Ακρόπολη» της Βέροιας μαζί με τον Βασίλη Φωτιάδη, κερδίζοντας την αποδοχή του κοινού. Με μία λύρα κατάφερε να παντρέψει τα παιδιά του, να χτίσει σπίτι και να ζήσει αξιοπρεπώς —όχι χωρίς κόπο. Το παίξιμο δεν σταματούσε μέχρι να μουδιάσουν τα δάχτυλα, και ακολουθούσε την επόμενη ημέρα η σκληρή αγροτική ζωή. Περιγράφει χαρακτηριστικά την αίσθηση ότι ο λυράρης όφειλε να βρίσκεται πάντα παρών, ακόμα και όταν οι παρέες εναλλάσσονταν σε βάρδιες μέσα στη νύχτα. Σήμερα θεωρείται ένας από τους τελευταίους αυθεντικούς εκφραστές του «σαντέτ’κου» ύφους της δεύτερης γενιάς λυράρηδων. Το παίξιμό του φέρει τα τεχνικά χαρακτηριστικά του Γώγου Πετρίδη, αλλά και την αύρα της πρώτης γενιάς, της οποίας υπήρξε ακροατής και συνεχιστής. Ήταν συνεργάτης πολυάριθμων συλλόγων και παραδοσιακών σχημάτων, μεταξύ αυτών και της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας, ενώ το 1963 συνόδευσε το χορευτικό της Δώρας Στράτου στην Αίγυπτο. Πέρα από την προσωπική του διαδρομή, τίμησε τη μουσική με σεμνότητα και συνέπεια, διατηρώντας έναν εσωτερικό κώδικα πίστης στο παραδοσιακό ήθος και τη λειτουργία του λυράρη στην κοινότητα.