Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Εντρέπουμαι να λέγω σε, κορτσόπον, ντ’ αγαπώ σε Πασ̌κείμ’ ντο ’κ’ εγροικάς ατο πυκνά-πυκνά τερώ σε Εμέν οι λύκ’ εσάρεψαν απάν’ και σα Καμένα¹ Θα στείλω σε τα λώματα μ’ λερά και ματωμένα Η κεμεντζ̌έ μ’ κοκκύμελον το τοξάρι μ’ ελαίαν Ατού σ’ άσπρα τα μαγ’λόπα σ’ αρνί μ’/πουλί μ’ έχω δοντέαν Εγώ αγαπώ σε κι έρχουμαι, εσύ παραμερί͜εις με Ντόσιλεον καρδόπον έ͜εις, σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με Αρ’ ατώρα, νέτσ̌η θεία, την κουτσ̌ή σ’ καλά ωρία Θα παίρ’ν’ ατεν και φεύ’νε Κουζλαρέτ’κα² σ̌κύλ’ παιδία
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| απάν’ | πάνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ατεν | αυτήν | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| δοντέαν | ίχνος δαγκώματος, δάγκωμα | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| ελαίαν | ελιά | ||
| εντρέπουμαι | ντρέπομαι | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| Καμένα | περιοχή κοντά στην Παναγία Σουμελά | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κοκκύμελον | το δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λερά | ακάθαρτα, βρώμικα | ὀλερός | |
| λύκ’ | λύκοι | ||
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| μαγ’λόπα | μαγουλάκια | magulum | |
| νέτσ̌η | Ε! κόρη, ε! εσύ | ||
| ντόσιλεον | τί λογής; | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
| πυκνά | πυκνά, συχνά | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| φεύ’νε | φεύγουν | ||
| ωρία | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου, επέβλεψε |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| απάν’ | πάνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ατεν | αυτήν | ||
| ατού | εκεί (σε τόπο ή σημείο που βρίσκεται σε κάποιο απόσταση) | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| δοντέαν | ίχνος δαγκώματος, δάγκωμα | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| εγροικάς | καταλαβαίνεις | ||
| ελαίαν | ελιά | ||
| εντρέπουμαι | ντρέπομαι | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| εσάρεψαν | τύλιξαν, περικύκλωσαν, άρεσαν | sarmak | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| Καμένα | περιοχή κοντά στην Παναγία Σουμελά | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κοκκύμελον | το δέντρο δαμασκηνιά, δαμάσκηνο | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λερά | ακάθαρτα, βρώμικα | ὀλερός | |
| λύκ’ | λύκοι | ||
| λώματα | ρούχα | λῶμα/λωμάτιον | |
| μαγ’λόπα | μαγουλάκια | magulum | |
| νέτσ̌η | Ε! κόρη, ε! εσύ | ||
| ντόσιλεον | τί λογής; | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| πασ̌κείμ’ | μήπως, μήπως (και) | πᾶς καί ἔνι | |
| πυκνά | πυκνά, συχνά | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σ̌κύλ’ | (γεν.) σκύλου | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| φεύ’νε | φεύγουν | ||
| ωρία | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου, επέβλεψε |
¹Ορεινή περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στη Χαντζούκα (τοποθεσία Παναγίας Σουμελά) και το Μετζίτ’ (βοσκότοπος της Κρώμνης). Για την ονομασία «Καμένα» υπάρχουν μόνο στοιχεία από την παράδοση. Λέγεται πως, κάποτε, αλλόθρησκοι πήγαν να ληστέψουν το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά. Οι ληστές, ανάμεσα στα άλλα, θέλησαν να πάρουν και το Εικόνισμα, να το κομματιάσουν, για να πάρει ο καθένας από ένα κομμάτι. Με το πρώτο όμως χτύπημά τους το Εικόνισμα έβαλε φωτιά, θανατώθηκαν οι ιερόσυλοι και κάηκε ο τόπος. Έτσι, ονομάστηκε από τότε Καμένα, και δε βλάστησε η περιοχή ποτέ ύστερα από το γεγονός αυτό. Η ερημιά του χώρου αυτού προκαλεί δέος. Κυκλοφορούν εκεί διάφορα αγρίμια και προπαντός λύκοι, γεγονός που έχει αποτυπωθεί από την ποντιακή μούσα στο παραπάνω δίστιχο. ² Από το χωριό Κιζάρι ή Κίζαρι Ροδόπης (παλαιά ονομασία Κιζλάρ ή Κιζιλάρ)
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 