Τσ̌οπάνος με τα πρόβατα/Εγώ αγαπώ τα έμορφα/Παρώρας, παραζάμανα/Εμέν κι εσέν πη θα χωρίζ’/Αδακά, ακαικά
Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό

Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Τσ̌οπάνος με τα πρόβατα λάσ̌κεται σα ραχ̌ία [όι, όι, όι] Πίνει τα κρύα τα νερά και σύρ’ τη μαναχ̌ίαν [όι, όι, όι] Τσ̌οπάνε μ’, ντό γιοσμάς είσαι; Νασάν που έ͜ει σε -ν- άντρα! [όι, όι, όι] Έπαρ’ ’τα κι έλα μετ’ εμέν, τα πρόβατα σ’ ’κι χάν’νταν [όι, όι, όι] ♫ ’γώ αγαπώ τα έμορφα, ρίζα μ’, τα μερακλία, που έχ’νε τα μάγ’λα κόκκινα και μακρέα μαλλία Ξ̌ι, ξ̌ι, ξ̌ι τα κοσσάρας, χάι, χάι τα πετεινάρι͜α Λέγ’νε με «σούκ’ και δέβα πλάν» και σα πετεινολάλι͜α ♫ Σο πέραν τη γειτονίαν τον Γιώρ’ επροξένεψαν [τον Γιώρ’ επροξένεψαν] Σα εξηνταπέντε χρόνια μ’ έναν έμορφον κορτσόπον άσ̌κεμα ετύλιξαν Παρώρας, παραζάμανα, [παρώρας, παραζάμανα] η παντρεία ’κι ’ίνεται! Σ’ ατό πα έν’ σειράν Τον Γιωρίκαν, η γαρή -ν- ατ’ αγκαλιάσ̌κεται, φιλά και ατός λέει «νε κουτσ̌ή, φέρον το χαμόμηλον και ας πάω κείμαι κα’» Παρώρας, παραζάμανα, [παρώρας, παραζάμανα] η παντρεία ’κι ’ίνεται! Σ’ ατό πα έν’ σειράν ♫ Εμέν κι εσέν πη θα χωρίζ’ ακόμαν ’κ’ εγεννέθεν [γιαρ, γιαρ, γιαρ, αμάν/κανάρ’, γιαρ, αμάν] Ούσνα εποίκα σε τ’ εμόν το ψ̌όπο μ’ ετελέθεν [γιαρ, γιαρ, γιαρ, αμάν/κανάρ’, γιαρ, αμάν] ♫ Σύρον έμπρι͜α το χορόν, κορτσόπον μελαχρινόν Και εσύ, αρνί μ’ μικρόν, έκαψες το καρδόπο μ’ Αδακά, ακαικά, σο καφούλ’ οπίσ’ καικά Τη ποπά την ανεψ̌ι͜ά, να λελεύ’ ατεν εγώ! Όντες σύρτς εκέσ’ εσύ τερούνε σε ούλ’ μαζί Κορτσόπον μελαχρινόν, και τρανόν σεβντά τ’ εμόν Αδακά, ακαικά, σο καφούλ’ οπίσ’ καικά Τη ποπά την ανεψ̌ι͜ά, να λελεύ’ ατεν εγώ!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αγκαλιάσ̌κεται | παίρνει αγκαλιά, αγκαλιάζει | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακαικά | εκεί κοντά | ||
| άσ̌κεμα | άσχημα | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατός | αυτός | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| εγεννέθεν | γεννήθηκε | ||
| εκέσ’ | εκεί | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έμορφα | όμορφα | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| ετελέθεν | (αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καφούλ’ | θάμνος | κατάφυλλον<καταφύλλιον<κατ’φούλλιν | |
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λέγ’νε | λένε | ||
| λελεύ’ | χαίρομαι/εται | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μακρέα | (επιθ.) μακριά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| νασάν | χαρά σε | ||
| όντες | όταν | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παντρεία | παντρειά, γάμος | ὑπανδρειά < ὑπανδρία | |
| παραζάμανα | παράκαιρα | ||
| παρώρας | πρόωρα, παράκαιρα | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| πετεινολάλι͜α | χαράματα, η ώρα που λαλούν οι πετεινοί | ||
| πη | που | ||
| πλάν | πλάι, πλαϊνό/ παρακείμενο μέρος, παραπέρα | ||
| ποπά | παπά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| φέρον | (προστ.) φέρε | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| χωρίζ’ | χωρίζει, ξεχωρίζει, ξεδιαλέγει | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αγκαλιάσ̌κεται | παίρνει αγκαλιά, αγκαλιάζει | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακαικά | εκεί κοντά | ||
| άσ̌κεμα | άσχημα | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατός | αυτός | ||
| γαρή | σύζυγος, γυναίκα | karı | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| εγεννέθεν | γεννήθηκε | ||
| εκέσ’ | εκεί | ||
| εμόν | δικός/ή/ό μου | ἐμοῦ | |
| έμορφα | όμορφα | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| εποίκα | έκανα, έφτιαξα | ποιέω-ῶ | |
| ετελέθεν | (αμτβ.) τελείωσε, εξαντλήθηκε, μτφ. πέθανε | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κα’ | κάτω | ||
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καφούλ’ | θάμνος | κατάφυλλον<καταφύλλιον<κατ’φούλλιν | |
| κείμαι | κείτομαι, ξαπλώνω | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λέγ’νε | λένε | ||
| λελεύ’ | χαίρομαι/εται | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μακρέα | (επιθ.) μακριά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| νασάν | χαρά σε | ||
| όντες | όταν | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| ούσνα | μέχρι που, έως ότου | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| παντρεία | παντρειά, γάμος | ὑπανδρειά < ὑπανδρία | |
| παραζάμανα | παράκαιρα | ||
| παρώρας | πρόωρα, παράκαιρα | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| πετεινολάλι͜α | χαράματα, η ώρα που λαλούν οι πετεινοί | ||
| πη | που | ||
| πλάν | πλάι, πλαϊνό/ παρακείμενο μέρος, παραπέρα | ||
| ποπά | παπά | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| φέρον | (προστ.) φέρε | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| χωρίζ’ | χωρίζει, ξεχωρίζει, ξεδιαλέγει | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα |

