Στιχουργοί: Γεώργιος Δ. Σαρακενίδης | Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Πόντος, έν’ άστρον φωτεινόν σ’ Ελλενικούς αιώνας Αργοναυτών το όρωμαν και τη Ακρίτα κάστρον Πόντος! Αγέρας παρχαρί’, θύμπιρου μυρωδίαν, Τη λύρας γλυκολάλεμαν, νερόπα πάντα κρύα Εκεί η πρώτεσσα χαρά μ’, το υστερνό μ’ ο πόνος Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και κλαίω Κι έρθανε χρόνι͜α δίσεκτα, καταραμένα χρόνι͜α Ο ουρανόν ελίβωσεν, ση γην ποτάμ’ το γαίμαν Κι εσ’κώθεν θρήνος θάνατος, πέραν-περού σον Πόντον... ♫ Αητέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνι͜α [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Είχ̌εν τσ̌αγγία κόκκινα και το τσ̌αρκούλ’ν ατ’ μαύρον [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Εκράτ’νεν και σα κάρτζ̌ι͜α του παλληκαρί’ βραχ̌ι͜όνας [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] -Αητέ μ’, για δος μ’ ας σο κρατείς, για πέει με όθεν κείται [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] -Ας σο κρατώ ’κι δίγω σε, αρ’ όθεν κείται λέγω [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Ακεί σο πέραν το ραχ̌ίν, σ’ ελάτι͜α επεκεί μέρος [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Τραντέλλεναν εσκότωσαν και κείται ματωμένος [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Μαύρα πουλία τρώγ’ν’ ατον και άσπρα τριγυλίσκουν [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Ση θάλασσαν κολυμπετής σ’ ομάλι͜α πεχλιβάνος [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)] Σον πόλεμον Τραντέλλενας του Πόντου παλληκάρι [Ούι! αμάν! αμάν! (x2)]
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αητέντς | αητός | ||
| ακεί | εκεί | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| βραχ̌ι͜όνας | βραχίονες, μπράτσα | βραχίων | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γλυκολάλεμαν | γλυκολάλημα | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δος | δώσε | ||
| εκράτ’νεν | κρατούσε | ||
| ελάτι͜α | έλατα | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| έν’ | είναι | ||
| επαραπέτανεν | παραπετούσε, πετούσε πολλή ώρα ή πολύ ψηλά | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| κάρτζ̌ι͜α | νύχια | kanca<ganzo (βενετ.)<γαμψός ή ganskyos=κλαδί (πρωτοκελτικά) | |
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κολυμπετής | κολυμβητής | ||
| κρατείς | κρατάς | ||
| νερόπα | νεράκια | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| ομάλι͜α | (επιρρ.) ομαλά, ευθεία, πεδιάδες, ίσια | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| παλληκαρί’ | παλληκαριού | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| πέει | (προστ.) πες | ||
| πέραν-περού | πέρα ως πέρα | ||
| πεχλιβάνος | κυρ. παλαιστής, μτφ. παλληκάρι, ανδρειωμένος | pehlivan/pehlevān | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| Τραντέλλεναν | τριάντα φορές Έλληνα | ||
| Τραντέλλενας | ο τριάντα φορές Έλληνας | ||
| τριγυλίσκουν | τριγυρίζουν, περιτριγυρίζουν | ||
| τρώγ’ν’ | τρώνε | ||
| τσ̌αγγία | είδος μαλακού περσικού (παρθικού) υποδήματος από τη βυζαντινή περίοδο και εξής, το οποίο αναφερόταν σε υπόδημα ψηλό μέχρι τα γόνατα (μπότα) από ερυθρό δέρμα που προσαρμοζόταν στην κνήμη με κορδόνια | τζάγγα/τζαγγή ή τζαγγίον/zanca~zanga | |
| τσ̌αρκούλ’ν | γυναικεία καλύπτρα, λειρί πτηνού |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αητέντς | αητός | ||
| ακεί | εκεί | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| βραχ̌ι͜όνας | βραχίονες, μπράτσα | βραχίων | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γλυκολάλεμαν | γλυκολάλημα | ||
| δίγω | δίνω | ||
| δος | δώσε | ||
| εκράτ’νεν | κρατούσε | ||
| ελάτι͜α | έλατα | ||
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| έν’ | είναι | ||
| επαραπέτανεν | παραπετούσε, πετούσε πολλή ώρα ή πολύ ψηλά | ||
| επεκεί | από εκεί, από τότε, ύστερα, κατόπιν | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| κάρτζ̌ι͜α | νύχια | kanca<ganzo (βενετ.)<γαμψός ή ganskyos=κλαδί (πρωτοκελτικά) | |
| κείται | κείτεται, ξαπλώνει | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κολυμπετής | κολυμβητής | ||
| κρατείς | κρατάς | ||
| νερόπα | νεράκια | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| ομάλι͜α | (επιρρ.) ομαλά, ευθεία, πεδιάδες, ίσια | ||
| όρωμαν | όνειρο | ||
| παλληκαρί’ | παλληκαριού | παλληκάριον<πάλληξ, πάλλαξ | |
| παρχαρί’ | θερινού βοσκότοπου (παρχαριού) | ||
| πέει | (προστ.) πες | ||
| πέραν-περού | πέρα ως πέρα | ||
| πεχλιβάνος | κυρ. παλαιστής, μτφ. παλληκάρι, ανδρειωμένος | pehlivan/pehlevān | |
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ραχ̌ίν | βουνό, ράχη | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| Τραντέλλεναν | τριάντα φορές Έλληνα | ||
| Τραντέλλενας | ο τριάντα φορές Έλληνας | ||
| τριγυλίσκουν | τριγυρίζουν, περιτριγυρίζουν | ||
| τρώγ’ν’ | τρώνε | ||
| τσ̌αγγία | είδος μαλακού περσικού (παρθικού) υποδήματος από τη βυζαντινή περίοδο και εξής, το οποίο αναφερόταν σε υπόδημα ψηλό μέχρι τα γόνατα (μπότα) από ερυθρό δέρμα που προσαρμοζόταν στην κνήμη με κορδόνια | τζάγγα/τζαγγή ή τζαγγίον/zanca~zanga | |
| τσ̌αρκούλ’ν | γυναικεία καλύπτρα, λειρί πτηνού |
Στίχοι ποιήματος απαγγελίας: Γεώργιος Δ. Σαρακενίδης
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 