Τα ώρας στέκω αδακέσ’/Το χαμόμηλον/Τσ̌οπάνος με τα πρόβατα/Η άνοιξη/Εγώ τηνάν εγάπανα
Στιχουργοί: Γιάννης Φλωρινιώτης
Συνθέτες: Γιάννης Φλωρινιώτης
Στιχουργοί: Γιάννης Φλωρινιώτης
Συνθέτες: Γιάννης Φλωρινιώτης
Τα ώρας στέκω αδακέσ’ [Ν’ αηλί εμέν!] εσέναν αναμένω, [ντό θα ’ίνουμαι;] Ὰμα εσύ ’κι έρχεσαι [Ν’ αηλί εμέν!] κι η καρδι͜ά μ’ έν’ κλαμένο, [ντό θα ’ίνουμαι;] Ελάστα όλι͜α τα μέρι͜α μουν [ν’ αηλί εμέν] εσένα αραεύω [ντό θα ’ίνουμαι;] Ὰμα πουδέν ’κ’ ευρίεσαι [ν’ αηλί εμέν] και την ψ̌η μ’ πογαλεύω [ντό θα ’ίνουμαι;] Φογούμαι γιάμ’ ενέσπαλες [ν’ αηλί εμέν] τον όρκο σ’ και αφήντς με [ντό θα ’ίνουμαι;] Εγώ εσέν εγάπεσα [ν’ αηλί εμέν] και μαχ̌αιρι͜άν μη δί’ς με [ντό θα ’ίνουμαι;] ♫ Και ντ’ έπαθες χαμόμηλον και στέκεις μαρεμένον; [γιάρ] Γιάμ’ η ρίζα σ’ εδίψασεν; Γιάμ’ ο καρπό σ’ ελλάεν; [γιαρ] Γιάμ’ ας σα χαμηλόκλαδα σ’ κανέναν εζαλίεν; [γιαρ] Νέ ας σα χαμηλόκλαδα μ’ κανέναν εζαλίεν [γιαρ] ♫ Τσ̌οπάνος με τα πρόγατα λάσ̌κεται σα ραχ̌ία Πίνει τα κρύα τα νερά και σύρ’ τη μαναχ̌ίαν Τσ̌οπάνε μ’, ντο γιοσμάς είσαι; Νασάν που έ͜ει σε άντραν! Άφ’ς ατα κι έλα μετ’ εμέν τα πρόγατα σ’ ’κι χάν’νταν ♫ Εγώ αγαπώ τα έμορφα ρίζα μ’, τα μερακλία Π’ έχ’νε τα μάγ’λα κόκκινα και μακρέα μαλλία Ξ̌ι, ξ̌ι, ξ̌ι τα κοσσάρας, χάι, χάι τα πετεινάρι͜α Λέγ’νε με «σούκ’ και δέβα πλάν» και σα πετεινολάλι͜α Εγώ αγαπώ σε κι έρχουμαι, κι εσύ παραμερί͜εις με Ντόσιλεον καρδόπον έ͜εις, σίτα̤ γελώ κλαινί͜εις με Ξ̌ι, ξ̌ι, ξ̌ι τα κοσσάρας, χάι, χάι τα πετεινάρι͜α Λέγ’νε με «σούκ’ και δέβα πλάν» και σα πετεινολάλι͜α ♫ Έρθεν Απρίλτς κι ο Μάης κι ολόερα πρασινίζ’νε Πλουμιστά τα τσ̌ιτσ̌εκόπα έμορφα πώς σκουντουλίζ’νε! Τα νιάτα χ̌αίρουνταν, τρέχ’νε αδά κι ακεί Έρχουν τα χ̌ελιδόνι͜α και κελαηδούν τ’ αηδόνι͜α Όλι͜α χαμογελούνε και -ν- όλι͜α τραγωδούνε Χαμογελούν την άνοιξην, την άνοιξην, υμνούν και τραγωδούνε Πεταλουδόπα πλουμιστά αδά κι ακεί πετούνε Τα νιάτα χ̌αίρουνταν, τρέχ’νε αδά κι ακεί Έρχουν τα χ̌ελιδόνι͜α και κελαηδούν τ’ αηδόνι͜α ♫ Εγώ τηνάν εγάπανα ατώρα έντον νύφε Τ’ εξώπορτον ντ’ εσπόγγιζεν είδε με και -ν- εκρύφτεν Είπ’ ατενα «μη κρύφκεσαι, απ’ ατώρα εδέβεν Τον άντραν τηνάν επέρες εκείνον καλοτέρεν» ♫ Σύρον έμπρι͜α τον χορόν, κορτσόπον μελαχρινόν Και -ν- εσύ, αρνί μ’ μικρόν, έκαψες το καρδόπο μ’ Αδακά, ακαικά, σο καφούλ’ οπίσ’ καικά Τη ποπά την ανεψ̌ι͜ά, να λελεύ’ ατεν εγώ! Όντες σύρτς εβγαίντς εσύ τερούνε σε ούλ’ μαζί Κορτσόπον μελαχρινόν, και σο τικ το τρομαχτόν Αδακά, ακαικά, σο καφούλ’ οπίσ’ καικά Τη ποπά την ανεψ̌ι͜ά, να λελεύ’ ατεν εγώ!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αδά | εδώ | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| αδακέσ’ | εδώ γύρω, κάπου εδώ | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| ακαικά | εκεί κοντά | ||
| ακεί | εκεί | ||
| ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
| Απρίλτς | Απρίλιος | ||
| αραεύω | ψάχνω, αναζητώ, γυρεύω | aramak | |
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατενα | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφήντς | αφήνεις | ||
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| εβγαίντς | βγαίνεις | ||
| εγάπανα | αγαπούσα | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εζαλίεν | ζαλίστηκε | ||
| εκρύφτεν | κρύφτηκε | ||
| ελάστα | περιφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| ελλάεν | άλλαξε | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| ενέσπαλες | ξέχασες | ||
| έντον | έγινε | ||
| εξώπορτον | εξώπορτα | ||
| επέρες | πήρες | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| έρχουν | έρχονται | ||
| εσπόγγιζεν | σκούπιζε | ||
| ευρίεσαι | βρίσκεσαι | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| ’ίνουμαι | γίνομαι | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλοτέρεν | (προστ.) καλοκοίταξε, φρόντισε | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| καφούλ’ | θάμνος | κατάφυλλον<καταφύλλιον<κατ’φούλλιν | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κρύφκεσαι | κρύβεσαι | ||
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λέγ’νε | λένε | ||
| λελεύ’ | χαίρομαι/εται | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μακρέα | (επιθ.) μακριά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μαρεμένον | μαραμένο | ||
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μέρι͜α | μέρη | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μουν | μας | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέ | ούτε | ne | |
| ντόσιλεον | τί λογής; | ||
| νύφε | νύφη | ||
| ολόερα | ολόγυρα | ||
| όντες | όταν | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| πεταλουδόπα | πεταλουδίτσες | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| πετεινολάλι͜α | χαράματα, η ώρα που λαλούν οι πετεινοί | ||
| πλάν | πλάι, πλαϊνό/ παρακείμενο μέρος, παραπέρα | ||
| πλουμιστά | στολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα | pluma | |
| πογαλεύω | σκάω κπ, κάνω κπ να βαρεθεί, στενοχωρώ κπ | bunalmak | |
| ποπά | παπά | ||
| πουδέν | πουθενά | ||
| πρασινίζ’νε | πρασινίζουν | ||
| πρόγατα | πρόβατα | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σκουντουλίζ’νε | ευωδιάζουν, μοσχοβολούν | ||
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τηνάν | αυτόν/ην που | ||
| τραγωδούνε | τραγουδάνε | ||
| τρέχ’νε | τρέχουν | ||
| τρομαχτόν | ονομασία ποντιακού χορού | ||
| τσ̌ιτσ̌εκόπα | λουλουδάκια | çiçek | |
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ώρας | ώρες |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αδά | εδώ | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| αδακέσ’ | εδώ γύρω, κάπου εδώ | ||
| αηλί | αλίμονο | ἀ- + μεσαιωνική ελληνική ἠλί < εβραϊκά אל (θεός) | |
| ακαικά | εκεί κοντά | ||
| ακεί | εκεί | ||
| ὰμα | αλλά | ama/ammā | |
| Απρίλτς | Απρίλιος | ||
| αραεύω | ψάχνω, αναζητώ, γυρεύω | aramak | |
| ας σα | απ’ τα | ασό σα (από τα) | |
| ατα | αυτά | ||
| ατεν | αυτήν | ||
| ατενα | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| αφήντς | αφήνεις | ||
| άφ’ς | (προστ.) άφησε | ||
| γιάμ’ | μήπως, ή μη | ya/yā + μη | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γιοσμάς | κομψός, λεβέντης νέος | yosma | |
| δέβα | (προστ.) πήγαινε | ||
| δί’ς | δίνεις | ||
| έ͜ει | έχει | ||
| έ͜εις | έχεις | ||
| εβγαίντς | βγαίνεις | ||
| εγάπανα | αγαπούσα | ||
| εγάπεσα | αγάπησα | ||
| εδέβεν | πήγε, διάβηκε, διέσχισε, ξεπέρασε | διαβαίνω | |
| εζαλίεν | ζαλίστηκε | ||
| εκρύφτεν | κρύφτηκε | ||
| ελάστα | περιφέρθηκα, τριγύρισα, περιπλανήθηκα | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| ελλάεν | άλλαξε | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| ενέσπαλες | ξέχασες | ||
| έντον | έγινε | ||
| εξώπορτον | εξώπορτα | ||
| επέρες | πήρες | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| έρχουμαι | έρχομαι | ||
| έρχουν | έρχονται | ||
| εσπόγγιζεν | σκούπιζε | ||
| ευρίεσαι | βρίσκεσαι | ||
| έχ’νε | έχουνε | ||
| ’ίνουμαι | γίνομαι | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καικά | προς τα κάτω, εκεί ακριβώς, κοντά | ||
| καλοτέρεν | (προστ.) καλοκοίταξε, φρόντισε | ||
| καρδόπο | καρδούλα | ||
| καρδόπον | καρδούλα | ||
| καφούλ’ | θάμνος | κατάφυλλον<καταφύλλιον<κατ’φούλλιν | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κλαινί͜εις | κάνεις κάποιον να κλάψει, στενοχωρείς | ||
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| κοσσάρας | (πληθ.) κότες, (γεν.) κότας, οι κλώσσες (ιδιωμ.Νικόπολης) | ||
| κρύφκεσαι | κρύβεσαι | ||
| λάσ̌κεται | περιφέρεται, τριγυρνά, περιπλανιέται | ἀλάομαι/ηλάσκω | |
| λέγ’νε | λένε | ||
| λελεύ’ | χαίρομαι/εται | ||
| μάγ’λα | μάγουλα | magulum | |
| μακρέα | (επιθ.) μακριά | ||
| μαναχ̌ίαν | μοναξιά | ||
| μαρεμένον | μαραμένο | ||
| μερακλία | με μεράκι, με ιδιαίτερο ζήλο | meraklı/merāḳ | |
| μέρι͜α | μέρη | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μουν | μας | ||
| ν’ αηλί | αλίμονο | μεσαιων. ελλ. ἀλί<ἀ- + ἠλί (εβραϊκά אל)= θεός | |
| νασάν | χαρά σε | ||
| νέ | ούτε | ne | |
| ντόσιλεον | τί λογής; | ||
| νύφε | νύφη | ||
| ολόερα | ολόγυρα | ||
| όντες | όταν | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| ούλ’ | όλοι | ||
| παραμερί͜εις | παραμερίζεις | ||
| πεταλουδόπα | πεταλουδίτσες | ||
| πετεινάρι͜α | (υποκορ.) πετεινοί | ||
| πετεινολάλι͜α | χαράματα, η ώρα που λαλούν οι πετεινοί | ||
| πλάν | πλάι, πλαϊνό/ παρακείμενο μέρος, παραπέρα | ||
| πλουμιστά | στολισμένα, διακοσμημένα με ζωγραφιές ή κεντήματα, πολύχρωμα | pluma | |
| πογαλεύω | σκάω κπ, κάνω κπ να βαρεθεί, στενοχωρώ κπ | bunalmak | |
| ποπά | παπά | ||
| πουδέν | πουθενά | ||
| πρασινίζ’νε | πρασινίζουν | ||
| πρόγατα | πρόβατα | ||
| ραχ̌ία | ράχες, βουνά | ||
| σίτα̤ | καθώς, ενώ | σόταν<εις όταν | |
| σκουντουλίζ’νε | ευωδιάζουν, μοσχοβολούν | ||
| σούκ’ | (προστ.) σήκω | ||
| σύρ’ | σύρω/ει, τραβάω/ει, ρίχνω/ει | ||
| σύρον | (προστ.) σύρε, τράβα, ρίξε | ||
| σύρτς | σέρνεις, τραβάς, ρίχνεις | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τηνάν | αυτόν/ην που | ||
| τραγωδούνε | τραγουδάνε | ||
| τρέχ’νε | τρέχουν | ||
| τρομαχτόν | ονομασία ποντιακού χορού | ||
| τσ̌ιτσ̌εκόπα | λουλουδάκια | çiçek | |
| φογούμαι | φοβάμαι | ||
| χ̌αίρουνταν | χαίρονται | ||
| χάν’νταν | χάνονται, διώχνονται | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ώρας | ώρες |
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 