Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Ση Κρώμ’ σον Αεν-Θόδωρον επήγα ελειτουργέθα Εντώκεν το πουλί μ’ σο νου μ’ ώσνα επήγα κι έρθα Ε! ρίζα μ’, ε! στερέα μ’, θ’ απιδι͜αβαίνω τον παρχάρ’, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹ Έλα να παίρω το κακό σ’, έλα, την απραγ̆ία σ’ ’Καντούρεψεν η μανίτσα σ’, εποίκε με μαΐας Ε! ρίζα μ’, ε! στερέα μ’, θ’ απιδι͜αβαίνω τον παρχάρ’, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹ Το πόι σ’ έν’ λεγνόμακρον, ομοι͜άζ’ δεντρόν μηλέαν Τ’ ομμάτι͜α σ’ καίγ’νε τον Πασ̌άν, τ’ οφρύδι͜α σ’ βασιλέαν Ε! ρίζα μ’, ε! στερέα μ’, θ’ απιδι͜αβαίνω τον παρχάρ’, τον Άεν-Ζαχαρέαν Αφκά σα παραθυρόπα σ’ να θέκω το γιατάκι μ’ ’Κχ̌ύουν απάν’ ι-μ’ τα δάκρυ͜α σ’ πικρά άμον φαρμάκι Ε! ρίζα μ’, ε! στερέα μ’, θ’ απιδι͜αβαίνω τον παρχάρ’, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| απραγ̆ία | αδράνεια, νωθρότητα, δυστυχία, κακομοιριά, αρρώστια | ||
| αφκά | κάτω | ||
| γιατάκι | κρεβάτι, στρώμα, κρησφύγετο | yatak | |
| ελειτουργέθα | λειτουργήθηκα | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εποίκε | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| έρθα | ήρθα | ||
| θέκω | θέτω, τοποθετώ, βάζω | ||
| καίγ’νε | καίνε | ||
| ’καντούρεψεν | (εκαντούρεψεν) ξεγέλασε, εξαπάτησε, κορόιδεψε | kandırmak | |
| ’κχ̌ύουν | εκχύνονται, χύνονται, εκρέουν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| λεγνόμακρον | μακρόλιγνο | ||
| μαΐας | μάγια | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| ομοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παραθυρόπα | παραθυράκια | ||
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| πόι | ύψος, μπόι (ανάστημα) | boy | |
| στερέα | στήριγμα | ||
| ώσνα | έως ότου, μέχρι να |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| απραγ̆ία | αδράνεια, νωθρότητα, δυστυχία, κακομοιριά, αρρώστια | ||
| αφκά | κάτω | ||
| γιατάκι | κρεβάτι, στρώμα, κρησφύγετο | yatak | |
| ελειτουργέθα | λειτουργήθηκα | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| εποίκε | έκανε, έφτιαξε | ποιέω-ῶ | |
| έρθα | ήρθα | ||
| θέκω | θέτω, τοποθετώ, βάζω | ||
| καίγ’νε | καίνε | ||
| ’καντούρεψεν | (εκαντούρεψεν) ξεγέλασε, εξαπάτησε, κορόιδεψε | kandırmak | |
| ’κχ̌ύουν | εκχύνονται, χύνονται, εκρέουν | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| λεγνόμακρον | μακρόλιγνο | ||
| μαΐας | μάγια | ||
| ομμάτι͜α | μάτια | ||
| ομοι͜άζ’ | ομοιάζει, μοιάζει | ||
| οφρύδι͜α | φρύδια | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παραθυρόπα | παραθυράκια | ||
| παρχάρ’ | ορεινός τόπος θερινής βοσκής | ||
| πόι | ύψος, μπόι (ανάστημα) | boy | |
| στερέα | στήριγμα | ||
| ώσνα | έως ότου, μέχρι να |
¹ Ο Αε-Ζαχαρέας (Άγιος Ζαχαρίας) δεν ήταν ενορία ή συνοικισμός της Κρώμνης, αλλά ένας σημαντικός κόμβος χανιών σε διάσελο του βουνού Κουλάτ, βορειοανατολικά της κοιλάδας όπου βρίσκονταν οι εννέα ενορίες. Αποτελούσε σταυροδρόμι για τα παρχάρια, το Αψίν το νερόν, την Παναγία Σουμελά, τη Σάντα, τη Ματσούκα και την Τραπεζούντα. Πέρα από τη στρατηγική του θέση, ήταν το κέντρο των εορταστικών εκδηλώσεων των Κρωμναίων, όπου συχνά στήνονταν μεγάλα γλέντια και χοροί, ακόμα και με τη συμμετοχή Τούρκων. Αν και η τοποθεσία δεν διέθετε φυσική πηγή νερού, ο Ελευθέριος Βαφειάδης (Χατζη-Μουράτ) με δικά του έξοδα έφερε άφθονο και παγωμένο νερό από τις ράχες του Γιαλονομύτ’ και τ’ Αε-Παυλί’, μετατρέποντας τον χώρο σε σημείο αναψυχής. Στον Αε-Ζαχαρέα υπήρχαν πολλά χάνια και μαγαζιά, καθώς και το εξωκλήσι του Αγίου Ζαχαρία, το οποίο κτίστηκε με δωρεά του Βαφειάδη.
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 