Στιχουργοί: Κώστας Αμανατίδης
Συνθέτες: Λευτέρης Καμενίδης | Παραδοσιακό
Έικιτι χρόνι͜α και καιροί! Η Σάντα η Εφτάκωμος, του Πόντου θυγατέρα Θεοφίλητος η Σάντα, χρυσοπράσινο φύλλο στου Πόντου τα γιαλάκια Σάντα, η πρώτεσσα χαρά μ’, το υστερνό μ’ ο πόνος Αροθυμώ και τραγωδώ, αροθυμώ και κλαίω ♫ Τη Σάντα ξάι μη κλαίτε͜ ατεν, σα ψ̌ήα των γιοσμάδων ετράνυνεν το άψιμον, θα παίρ’ν’ ατ’ έναν βράδον Ε! Μαύρε καπετάνε! ♫ Κι έρθανε χρόνα̤ δίσεκτα, καταραμένα χρόνα̤ Ο ουρανόν ελίβωσεν, ση γην ποτάμ’ το γαίμαν ♫ Ο ουρανόν βρουλίεται, εσ’κώθεν ας σον τάφον Εζώστε Ευκλείδης τ’ άρματα ση παραδείσ’ το άκρον Ε! Μαύρε καπετάνε! ♫ Και έρθεν θρήνος, θάνατος πέραν περού σον Πόντον Και αξάν κρούγ’νε οι Αγαρηνοί, καίγ’νε και ρημάζ’νε, Τον βίον γενεών,¹ ο κόσμον ξεριζούται ♫ Ευκλείδης θέλ’ να παίρ’ οπίσ’ τη πατρίδας χωρία και ’ς σου Κεμάλ την γενεάν να τυραννίζ’ τα ψ̌ήα Ε! Μαύρε καπετάνε! ♫ Κι ένας λαός πορεύκεται σ’ Αδάμ την εξορίαν Και σην Ελλάδαν έρθαμε, ρίζα μουν προαιώνιον Πατρίδα τη πατρίδας Και ξαν, πουλί μ’, ας σην αρχήν χτίζομεν το γιοφύριν Την γην κατατρυπαίνομεν με αλέτριν και χορόν ♫ Τη Σάντας έν’ το παλληκάρ’, σ’ αντάρτικον καρδίαν Ευκλείδης ξαν θα γουρταρεύ’ του Πόντου τα γιαζία Ε! Μαύρε καπετάνε!
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αξάν | ξανά, πάλι | ||
| άρματα | όπλα | armum | |
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατεν | αυτήν | ||
| άψιμον | φωτιά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| βρουλίεται | φλέγεται, καίγεται | brûler | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γενεάν | γενιά | ||
| γιαζία | πεδιάδες, εξοχή, ύπαιθρος | yazı | |
| γουρταρεύ’ | γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει | kurtarmak | |
| έικιτι | έκφραση αναπόλησης που υποδηλώνει νοσταλγία για κάτι παρελθοντικό ή εκδήλωση συμπόνοιας για κάποιον | hey gidi | |
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| έν’ | είναι | ||
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| ετράνυνεν | μεγάλωσε, ανατράφηκε | τρανόω-ῶ | |
| καίγ’νε | καίνε | ||
| κατατρυπαίνομεν | κατατρυπάμε | ||
| κρούγ’νε | χτυπούνε | κρούω | |
| μουν | μας | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξεριζούται | ξεριζώνεται | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παραδείσ’ | παραδείσου | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ρημάζ’νε | ρημάζουν | ||
| ’ς | (ας) από | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τυραννίζ’ | τυραννάει, ταλαιπωρεί | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χωρία | χωριά | ||
| ψ̌ήα | ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αξάν | ξανά, πάλι | ||
| άρματα | όπλα | armum | |
| αροθυμώ | νοσταλγώ | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| ας σον | απ’ τον | ασό σον (από τον) | |
| ατεν | αυτήν | ||
| άψιμον | φωτιά | ||
| βίον | το βιος, το σύνολο των ζωντανών που έχει στην ιδιοκτησία του κάποιος, η περιουσία κάποιου | ||
| βράδον | βράδυ | ||
| βρουλίεται | φλέγεται, καίγεται | brûler | |
| γαίμαν | αίμα | ||
| γενεάν | γενιά | ||
| γιαζία | πεδιάδες, εξοχή, ύπαιθρος | yazı | |
| γουρταρεύ’ | γλυτώνω/ει κτ/κπ από, διασώζω/ει | kurtarmak | |
| έικιτι | έκφραση αναπόλησης που υποδηλώνει νοσταλγία για κάτι παρελθοντικό ή εκδήλωση συμπόνοιας για κάποιον | hey gidi | |
| ελίβωσεν | συννέφιασε | ||
| έν’ | είναι | ||
| έρθαμε | ήρθαμε | ||
| έρθανε | ήρθαν | ||
| έρθεν | ήρθε | ||
| εσ’κώθεν | σηκώθηκε | ||
| ετράνυνεν | μεγάλωσε, ανατράφηκε | τρανόω-ῶ | |
| καίγ’νε | καίνε | ||
| κατατρυπαίνομεν | κατατρυπάμε | ||
| κρούγ’νε | χτυπούνε | κρούω | |
| μουν | μας | ||
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ξεριζούται | ξεριζώνεται | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| παίρ’ | παίρνω/ει | ||
| παίρ’ν’ | παίρνουν | ||
| παραδείσ’ | παραδείσου | ||
| ποτάμ’ | ποτάμι | ||
| πρώτεσσα | πρώτη | ||
| ρημάζ’νε | ρημάζουν | ||
| ’ς | (ας) από | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τυραννίζ’ | τυραννάει, ταλαιπωρεί | ||
| χρόνα̤ | χρόνια | ||
| χωρία | χωριά | ||
| ψ̌ήα | ψυχές, η περιοχή του στέρνου, τα εσώψυχα |
¹ Η ορθή νοηματικά εκδοχή είναι «ο βίον χάται γενεών»
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 