Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Κρωμέτ’ς θα παίρω μετ’ εμέν, όλ’ ζίπκας να φορούνε Την έμορφον όντες φιλώ, άσ̌κεμοι να τερούνε Τη Μετσ̌ιτί’ τα στρατόπα στενά άμον αυλάκια Θα κλαίω και γομών’ ατα αίματα και φαρμάκια Νε ρίζα μ’, νε στερέα μ’, για κλώστ’ σ’ εμέν μερέαν Θ’ απιδι͜αβαίνω τα ραχ̌ι͜ά, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹ Ση Κρώμ’ τον Αε-Θόδωρον επήγα ’λουτρουγέθα Εντώκεν η σεβντά σο νου μ’ κι αμὰν επήγα κι έρθα Τη Κρώμ’ το τσ̌όλ’ έν’ έμορφον ομάλι͜α και λιβάδι͜α Πασ̌κεί άμον την Ίμεραν, παΐρι͜α και λιθάρι͜α; Νε ρίζα μ’, νε στερέα μ’, για κλώστ’ σ’ εμέν μερέαν Θ’ απιδι͜αβαίνω τα ραχ̌ι͜ά, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹ Ση Κρώμ’ τον Αε-Θόδωρον σην Ίμεραν μερέαν γιά δος μα, κόρη, φίλεμαν γιά δος μα μαχ̌αιρέαν Νε ρίζα μ’, νε στερέα μ’, για κλώστ’ σ’ εμέν μερέαν Θ’ απιδι͜αβαίνω τα ραχ̌ι͜ά, τον Άεν-Ζαχαρέαν¹
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| άσ̌κεμοι | άσχημοι | ||
| ατα | αυτά | ||
| γιά | είτε, ή | ya/yā | |
| γομών’ | γεμίζω/ει | ||
| δος | δώσε | ||
| δος μα | δώσε μου | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| έρθα | ήρθα | ||
| ζίπκας | αντρικές φορεσιές της εποχής | zıpka<(αμπχαζικά) adziykva (=στενό παντελόνι) | |
| κλώστ’ | (προστ.) γύρνα/γύρισε, επέστρεψε | ||
| λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
| ’λουτρουγέθα | (ελουτρουγέθα) λειτουργήθηκα | ||
| μαχ̌αιρέαν | μαχαιριά | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| ομάλι͜α | (επιρρ.) ομαλά, ευθεία, πεδιάδες, ίσια | ||
| όντες | όταν | ||
| παΐρι͜α | πλαγιές βουνού, κατωφέρειες | bayır | |
| παίρω | παίρνω | ||
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| στερέα | στήριγμα | ||
| στρατόπα | δρομάκια | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| φίλεμαν | φιλί |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| άεν | άγιο | ||
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απιδι͜αβαίνω | φεύγω, αφήνω πίσω, προσπερνώ, ξεπερνώ | από + διαβαίνω | |
| άσ̌κεμοι | άσχημοι | ||
| ατα | αυτά | ||
| γιά | είτε, ή | ya/yā | |
| γομών’ | γεμίζω/ει | ||
| δος | δώσε | ||
| δος μα | δώσε μου | ||
| έμορφον | όμορφο | ||
| έν’ | είναι | ||
| εντώκεν | χτύπησε | ||
| έρθα | ήρθα | ||
| ζίπκας | αντρικές φορεσιές της εποχής | zıpka<(αμπχαζικά) adziykva (=στενό παντελόνι) | |
| κλώστ’ | (προστ.) γύρνα/γύρισε, επέστρεψε | ||
| λιθάρι͜α | λιθάρια, πέτρες | ||
| ’λουτρουγέθα | (ελουτρουγέθα) λειτουργήθηκα | ||
| μαχ̌αιρέαν | μαχαιριά | ||
| μερέαν | μεριά | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| όλ’ | όλοι/α | ||
| ομάλι͜α | (επιρρ.) ομαλά, ευθεία, πεδιάδες, ίσια | ||
| όντες | όταν | ||
| παΐρι͜α | πλαγιές βουνού, κατωφέρειες | bayır | |
| παίρω | παίρνω | ||
| πασ̌κεί | μπας και είναι, μήπως είναι | πᾶς καί ἔνι | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σεβντά | αγάπη, έρωτας | sevda/sevdā | |
| στερέα | στήριγμα | ||
| στρατόπα | δρομάκια | ||
| τερούνε | κοιτούν | ||
| τσ̌όλ’ | έρημο, ερημικό | çöl | |
| φίλεμαν | φιλί |
¹ Ο Αε-Ζαχαρέας (Άγιος Ζαχαρίας) δεν ήταν ενορία ή συνοικισμός της Κρώμνης, αλλά ένας σημαντικός κόμβος χανιών σε διάσελο του βουνού Κουλάτ, βορειοανατολικά της κοιλάδας όπου βρίσκονταν οι εννέα ενορίες. Αποτελούσε σταυροδρόμι για τα παρχάρια, το Αψίν το νερόν, την Παναγία Σουμελά, τη Σάντα, τη Ματσούκα και την Τραπεζούντα. Πέρα από τη στρατηγική του θέση, ήταν το κέντρο των εορταστικών εκδηλώσεων των Κρωμναίων, όπου συχνά στήνονταν μεγάλα γλέντια και χοροί, ακόμα και με τη συμμετοχή Τούρκων. Αν και η τοποθεσία δεν διέθετε φυσική πηγή νερού, ο Ελευθέριος Βαφειάδης (Χατζη-Μουράτ) με δικά του έξοδα έφερε άφθονο και παγωμένο νερό από τις ράχες του Γιαλονομύτ’ και τ’ Αε-Παυλί’, μετατρέποντας τον χώρο σε σημείο αναψυχής. Στον Αε-Ζαχαρέα υπήρχαν πολλά χάνια και μαγαζιά, καθώς και το εξωκλήσι του Αγίου Ζαχαρία, το οποίο κτίστηκε με δωρεά του Βαφειάδη.
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 