
Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Τη πόρτας ι-σ’ τα ξύλα έτερα είν’ έτερα Τον Θεό σ’ αν αγαπάς, κόρ’, έλα σ’ εμέτερα Ακεί πέραν έστεκεν την κάλτσαν ατ’ς έπλεκεν Είπα ’τεν «Έλα αδακά, το λαλόπο μ’ χαμελά» ♫ Αρ’ απάν’ σην Τσερκόβιαν¹ η δείσα έρ’ται και σ’κούται Για τ’ εσέν έναν παλληκάρ’ οφέτος θα σκοτούται Ση Καστανέας τα ραχ̌ι͜ά πάντα τσ̌οκεύ’ η δείσα Σ’ εμάς καμίαν ’κι μερών’, πάντα σκοτία πίσσα! ♫ Γράφτω γράμμαν [πουλί μ’] και στείλω σε [ψ̌ήκα μ’] με τα γερανοπούλια Απέσ’ [πουλί μ’] ’κι φανερώνω σε [ψ̌ήκα μ’] αρ’ τα μυστικά μ’ ούλια Θ’ αποθάνω [πουλί μ’] ψεματικά θα τερώ, [και/πουλί μ’] πολλά κλαις με; Τα μυστικά [πουλί μ’] ντο είπα σε θα τερώ, [και/πουλί μ’] όλια λες με; ♫ Η μάνα σ’ και ο κύρη σ’ αν ’κι θέλ’νε σε, φύγον κι έλα μετ’ εμέναν Ποδεδίζω σε! Αμάν, αμάν, κόρ’ Ψ̌ήκα μ’, τα ναλία σ’ φόρ’ Σ’ οσπιτόπο σ’ άμε κι έλα, τα τσ̌αρούχ̌ι͜α σ’ φόρ’ Σ’ οσπιτόπο σ’ άμε κι έλα, νυφικόν ξαν φόρ’ Ποδεδίζω σε, κορτσόπον άλλαξον νιέτ’ Σο σόι εμουν ξάι ’κ’ ιεύ’ τ’ εσόν το μιλέτ’ Αμάν, αμάν, κόρ’ Ψ̌ήκα μ’, πέ’ α’ τον κυρή μ’ «Δεκαέξ’ χρονών κορτσόπον έφαεν την ψ̌η μ’»
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακεί | εκεί | ||
| άλλαξον | (προστ.) άλλαξε | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| δείσα | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| δεκαέξ’ | δεκαέξι | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εμέτερα | δικά μας | ἡμέτερος | |
| εμουν | μας | ||
| έρ’ται | έρχεται | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| έτερα | διαφορετικά, αλλιώς, άλλα | ||
| έφαεν | έφαγε | ||
| θέλ’νε | θέλουν | ||
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| λαλόπο | φωνούλα | ||
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ναλία | ξύλινα πέδιλα γυναικεία, τσόκαρα | nalın/naʿleyn | |
| νιέτ’ | σκοπός, πρόθεση | niyet/niyyet | |
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλια | όλα | ||
| οσπιτόπο | σπιτάκι | hospitium<hospes + -όπον | |
| ούλια | όλα | ||
| οφέτος | φέτος | ||
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| ποδεδίζω | (ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποδεδίζω σε | να σε χαρώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτούται | σκοτώνεται | ||
| σ’κούται | σηκώνεται | ||
| ’τεν | αυτήν | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| τσ̌οκεύ’ | καταπίπτει, επικάθεται, κλίνει υπό το βάρος | çökmek | |
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φύγον | (προστ.) φύγε | ||
| χαμελά | χαμηλά | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψ̌ήκα | ψυχούλα |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| α’ | (ατό) αυτό, το | ||
| αδακά | εδώ κόντα | ||
| ακεί | εκεί | ||
| άλλαξον | (προστ.) άλλαξε | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αποθάνω | πεθαίνω | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| ατ’ς | αυτής, της | ||
| δείσα | ομίχλη | δεῖσα=υγρασία, λάσπη, βρωμιά | |
| δεκαέξ’ | δεκαέξι | ||
| είν’ | (για πληθ.) είναι | ||
| εμέτερα | δικά μας | ἡμέτερος | |
| εμουν | μας | ||
| έρ’ται | έρχεται | ||
| εσόν | δικός/ή/ό σου | ||
| έτερα | διαφορετικά, αλλιώς, άλλα | ||
| έφαεν | έφαγε | ||
| θέλ’νε | θέλουν | ||
| ιεύ’ | ταιριάζει | uymak | |
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| καμίαν | ποτέ | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κορτσόπον | κοριτσάκι | ||
| λαλόπο | φωνούλα | ||
| μερών’ | μερώνει, ξημερώνει | ||
| μετ’ | μαζί με (με αιτιατική), με (τρόπος) | ||
| μιλέτ’ | φυλή, έθνος | millet | |
| ναλία | ξύλινα πέδιλα γυναικεία, τσόκαρα | nalın/naʿleyn | |
| νιέτ’ | σκοπός, πρόθεση | niyet/niyyet | |
| ξάι | καθόλου | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| όλια | όλα | ||
| οσπιτόπο | σπιτάκι | hospitium<hospes + -όπον | |
| ούλια | όλα | ||
| οφέτος | φέτος | ||
| πέ’ | (προστ.) πες | ||
| ποδεδίζω | (ενεργ. και μέση) χαίρομαι, απολαμβάνω, προσκυνώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| ποδεδίζω σε | να σε χαρώ | από+δέδιν (<δείδω=φοβάμαι, ανησυχώ) | |
| πολλά | (επίθ.) πολλά, (επίρρ.) πολύ | ||
| πόρτας | (ονομ.πληθ.) πόρτες | porta | |
| ραχ̌ι͜ά | ράχες, βουνά | ||
| σκοτία | σκοτάδι | ||
| σκοτούται | σκοτώνεται | ||
| σ’κούται | σηκώνεται | ||
| ’τεν | αυτήν | ||
| τερώ | κοιτώ | ||
| τσ̌οκεύ’ | καταπίπτει, επικάθεται, κλίνει υπό το βάρος | çökmek | |
| φόρ’ | (προστ.) φόρεσε | ||
| φύγον | (προστ.) φύγε | ||
| χαμελά | χαμηλά | ||
| ψεματικά | ψεύτικα, στα ψέματα | ||
| ψ̌η | ψυχή | ||
| ψ̌ήκα | ψυχούλα |

¹ (ή Τσερκόβιαννη) Παλιά ονομασία του χωριού Μικρή Σάντα Ημαθίας
