Στιχουργοί: Παραδοσιακό
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Τερώ τον ουρανό γελώ, τη μαύρη γην και κλαίω Τερώ τα δεντροκέφαλα, παρηγορίαν παίρω Αρ’ ατώρα, νέτσ̌η θεία, την κουτσ̌ή σ’ καλά -ν- ωρία Παλάφσ̌ανα¹ παιδία φυγαδι͜άζ’ν’ α̤τεν σ’ ορμία Τυρα̤ννισμένον ψ̌ην έχω, πονεμένον καρδίαν Τα μαλλόπα μ’ έσπρυνανε ας σην τυρα̤ννισίαν Άμε μάνα, άμε μάνα, άμε, αγληγόρα κι έλα Την θάλασσαν στράταν ποίσον, τ’ αρνόπο μ’ έπαρ’ κι έλα Καλογερίτ’κα θα φορώ, την καρδι͜ά σ’ θα μαυρύνω Σ’ εσέν ντο έχω τη σεβντάν, πουλόπο μ’, θα τρανύνω Αρ’ ατώρα, νέτσ̌η θεία, την κουτσ̌ή σ’ καλά -ν- ωρία Παλάφσ̌ανα¹ παιδία φυγαδι͜άζ’ν’ α̤τεν σ’ ορμία Σ’ εμέν ’κι πρέπ’ να τραγωδώ, ρακίν, κρασίν να πίνω Σ’ εμέν πρέπ’ τ’ αναστέναγμαν, ση γην δάκρυ͜α να ’κχ̌ύνω Αρ’ ατώρα, νέτσ̌η θεία, την κουτσ̌ή σ’ καλά -ν- ωρία Παλάφσ̌ανα¹ παιδία φυγαδι͜άζ’ν’ α̤τεν σ’ ορμία
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αγληγόρα | (προστ.) κάνε γρήγορα, βιάσου | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| α̤τεν | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| δεντροκέφαλα | κορυφές δέντρων | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| έσπρυνανε | άσπρισαν | ||
| καλογερίτ’κα | καλογερικά | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| μαλλόπα | μαλλάκια | ||
| μαυρύνω | μαυρίζω | ||
| νέτσ̌η | Ε! κόρη, ε! εσύ | ||
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παρηγορίαν | παρηγοριά | ||
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πουλόπο | πουλάκι | ||
| πρέπ’ | ταιριάζει/ω | ||
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| σεβντάν | αγάπη, έρωτα | sevda/sevdā | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τρανύνω | μεγαλώνω, αναθρέφω | τρανόω-ῶ | |
| τυρα̤ννισίαν | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυρα̤ννισμένον | τυραννισμένο/η, ταλαιπωρημένο/η | ||
| φυγαδι͜άζ’ν’ | φυγαδεύουν | ||
| ψ̌ην | ψυχή | ||
| ωρία | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου, επέβλεψε |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αγληγόρα | (προστ.) κάνε γρήγορα, βιάσου | ||
| άμε | (προστ.) σύρε, πήγαινε | ||
| αρ’ | εισάγει ή τονίζει πρόταση με ποικίλες σημασιολογικές αποχρώσεις: λοιπόν, άρα, έτσι, επομένως, δηλαδή, τέλος πάντων, τώρα, άντε, με χροιά παρότρυνσης ή επίγνωσης, όπως το τουρκ. ha | ἄρα | |
| αρνόπο | αρνάκι, χαϊδευτική προσφώνηση γυναίκας | ||
| ας σην | απ’ την | ασό σην (από την) | |
| α̤τεν | αυτήν | ||
| ατώρα | τώρα | ||
| δεντροκέφαλα | κορυφές δέντρων | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| έσπρυνανε | άσπρισαν | ||
| καλογερίτ’κα | καλογερικά | ||
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κουτσ̌ή | κόρη | ||
| ’κχ̌ύνω | εκχύνω, χύνω, εκβάλλω | εκχύνω<ἐγχέω< ἐν + χέω | |
| μαλλόπα | μαλλάκια | ||
| μαυρύνω | μαυρίζω | ||
| νέτσ̌η | Ε! κόρη, ε! εσύ | ||
| ορμία | ρυάκια, ρεματιές | ||
| παιδία | παιδιά | ||
| παίρω | παίρνω | ||
| παρηγορίαν | παρηγοριά | ||
| ποίσον | (προστ.) κάνε, φτιάξε | ποιέω, ποιῶ | |
| πουλόπο | πουλάκι | ||
| πρέπ’ | ταιριάζει/ω | ||
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| σεβντάν | αγάπη, έρωτα | sevda/sevdā | |
| τερώ | κοιτώ | ||
| τραγωδώ | τραγουδάω | ||
| τρανύνω | μεγαλώνω, αναθρέφω | τρανόω-ῶ | |
| τυρα̤ννισίαν | τυράννια, ταλαιπωρία | ||
| τυρα̤ννισμένον | τυραννισμένο/η, ταλαιπωρημένο/η | ||
| φυγαδι͜άζ’ν’ | φυγαδεύουν | ||
| ψ̌ην | ψυχή | ||
| ωρία | (προστ.) πρόσεξε, φύλαξε, φυλάξου, επέβλεψε |
¹ (Παλάφσ̌α ή Μπαλάφτσα ή Μπάλεβετς) Παλιά ονομασία του χωριού Κολχικό Θεσσαλονίκης
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 