
Στιχουργοί: Βασίλης Μωυσιάδης
Συνθέτες: Χρήστος Παπαδόπουλος
Χρόνι͜α έρθαν κι εδέβανε καιροί έρθαν και πάγ’νε Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν μαύρον άμον τη νύχταν ολονυχτίς τριγύριζεν γύρω τα καστροπόδι͜α, π’ επέμ’ναν έρμα κι άκλερα, γομάτα κολισ̌άφρας Ολονυχτίς τριγύριζεν, με τα φτερά ανοιγμένα, και επεστάθεν την Αυγήν, κι εκάτσεν σ’ έναν άκραν μονάκριβου παρασταρί’, δίχως επανωθύρι, απομεινάρ’ τη Παλατί’, κιντέας ντ’ εγομώθεν Τερεί απάν’, τερεί αφκά, τερεί οπίσ’ και έμπρι͜α Μακρογουλίζ’, καλοτερεί σ’ Ανατολήν και Δύσην, κι αρχινά να φτουλίεται άμον χ̌έρα γυναίκα κι αρχινά να μοιρολογά, μ’ ανθρώπινον λαλίαν: «Εσείν πλακία άχαρα, μάρμαρα απαρδάλι͜α, με μονοκέφαλους αετούς και μίτρας Βασιλιάδων μ’ εγκόλπια Πατριαρχών με σταυρούς Δεσποτάδων, με τα σπαθία στρατηγών, παντιέρας καπετάνιων Μάρμαρα, ντο σ̌κεπάζετεν ολόεν έναν έθνος Αποσ̌κεπάστεν ’βλαβικά τ’ άγια τα ταφία! Το χώμαν θ’ ευκαιρώνει͜ ατο τ’ ανάλαφρον αέρας, ντ’ εβγαίν’ ας σο ανάσυρμαν κι ας σο μαύρον το κλάμαν Ν’ εβγαίν’νε οι αποθαμέν’, οι ζωντανοί θα εμπαίν’νε!» ♫ Ο Πόντον δί’ σε την ευχ̌ήν, η Σουμελά τη στράταν Δεξί͜ει σε παλληκάρ’ τρανόν Ακρίταν με τα δέντρα̤ Έπαρ’ τ’ Α’εργί’ τ’ άλογον την κεμεντζ̌έ σα χ̌έρα̤ Και τραγωδίας να ευτάς τη Πόντου τα χαπέρα̤ Το χώμαν κλίστ’ και φίλ’ α̤το αν έν’ και ’κι θα χάσαι Έπαρ’ σο χ̌έρι σ’/σα χ̌έρα̤ σ’ έναν ξαν πατρίδαν να θυμάσαι
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| Α’εργί’ | αϊ-Γιώργη | ||
| άκλερα | άκληρα, φτωχά, δυστυχή, ταλαίπωρα | ||
| άκραν | άκρη, αρχή | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανάσυρμαν | γοερό κλάμα, λυγμός | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απαρδάλι͜α | εκείνα που είθε να χαθούν/καταστραφούν, αδέσποτα | ||
| αποθαμέν’ | πεθαμένοι | ||
| αποσ̌κεπάστεν | (προστ.) ξεσκεπάστε | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| αφκά | κάτω | ||
| γομάτα | γεμάτα | ||
| δεξί͜ει | δείχνει | ||
| δί’ | δίνει | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| εβγαίν’νε | βγαίνουν | ||
| εγκόλπια | φυλαχτά που κρέμονται στο λαιμό και φτάνουν περίπου στο μέσο του στήθους | ||
| εγομώθεν | γέμισε | ||
| εδέβανε | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εμπαίν’νε | μπαίνουν | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| επανωθύρι | ανώφλι, οριζόντιο δοκάρι, από ξύλο, πέτρα ή μέταλλο, που αποτελεί το πάνω μέρος ενός ανοίγματος τοίχου και συγκρατεί την τοιχοποιία | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέμ’ναν | απόμειναν | ||
| επεστάθεν | στάθηκε λίγο, σταμάτησε | ||
| έρθαν | ήρθαν | ||
| εσείν | εσείς | ||
| ευκαιρώνει | αδειάζει | ||
| ευτάς | κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| καλοτερεί | καλοκοιτάζει | ||
| καστροπόδι͜α | τα πόδια/θεμέλια του κάστρου | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιντέας | τσουκνίδες | ||
| κλίστ’ | σκύψε, κλίνε | ||
| κολισ̌άφρας | σαύρες (επιστ. Lacerta trilineata) | κολοβός < κόλ(ος) + σαύρα | |
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| μακρογουλίζ’ | τεντώνει το λαιμό προς τα εμπρός | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολόεν | ολόκληρο/η | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παλατί’ | παλατιού | ||
| παντιέρας | σημαίες | bandiera | |
| σπαθία | σπαθιά | ||
| ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
| τερεί | κοιτάει | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| φίλ’ | (προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι | ||
| φτουλίεται | μαδιέται, τραβά τα μαλλιά του, ξεπουπουλιάζεται | πτίλον | |
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χαπέρα̤ | ειδήσεις, νέα | haber/ḫaber | |
| χάσαι | χάνεσαι |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| Α’εργί’ | αϊ-Γιώργη | ||
| άκλερα | άκληρα, φτωχά, δυστυχή, ταλαίπωρα | ||
| άκραν | άκρη, αρχή | ||
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| ανάσυρμαν | γοερό κλάμα, λυγμός | ||
| απάν’ | πάνω | ||
| απαρδάλι͜α | εκείνα που είθε να χαθούν/καταστραφούν, αδέσποτα | ||
| αποθαμέν’ | πεθαμένοι | ||
| αποσ̌κεπάστεν | (προστ.) ξεσκεπάστε | ||
| ας σο | απ’ το | ασό σο (από το) | |
| αφκά | κάτω | ||
| γομάτα | γεμάτα | ||
| δεξί͜ει | δείχνει | ||
| δί’ | δίνει | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| εβγαίν’νε | βγαίνουν | ||
| εγκόλπια | φυλαχτά που κρέμονται στο λαιμό και φτάνουν περίπου στο μέσο του στήθους | ||
| εγομώθεν | γέμισε | ||
| εδέβανε | (για τόπο) πέρασαν, διέσχισαν (για χρόνο) πέρασαν | διαβαίνω | |
| εκάτσεν | κάθισε | ||
| εμπαίν’νε | μπαίνουν | ||
| έμπρι͜α | μπροστά | ἐμπρός | |
| έν’ | είναι | ||
| επανωθύρι | ανώφλι, οριζόντιο δοκάρι, από ξύλο, πέτρα ή μέταλλο, που αποτελεί το πάνω μέρος ενός ανοίγματος τοίχου και συγκρατεί την τοιχοποιία | ||
| έπαρ’ | (προστ.) πάρε | ||
| επέμ’ναν | απόμειναν | ||
| επεστάθεν | στάθηκε λίγο, σταμάτησε | ||
| έρθαν | ήρθαν | ||
| εσείν | εσείς | ||
| ευκαιρώνει | αδειάζει | ||
| ευτάς | κάνεις, φτιάχνεις | εὐθειάζω | |
| καλοτερεί | καλοκοιτάζει | ||
| καστροπόδι͜α | τα πόδια/θεμέλια του κάστρου | ||
| κεμεντζ̌έ | λύρα | kemençe/kemānçe | |
| ’κι | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κιντέας | τσουκνίδες | ||
| κλίστ’ | σκύψε, κλίνε | ||
| κολισ̌άφρας | σαύρες (επιστ. Lacerta trilineata) | κολοβός < κόλ(ος) + σαύρα | |
| λαλίαν | λαλιά, φωνή | ||
| μακρογουλίζ’ | τεντώνει το λαιμό προς τα εμπρός | ||
| ξαν | πάλι, ξανά | ||
| ολόεν | ολόκληρο/η | ||
| οπίσ’ | πίσω | ||
| πάγ’νε | πηγαίνουν, έφυγαν, πάνε | ||
| παλατί’ | παλατιού | ||
| παντιέρας | σημαίες | bandiera | |
| σπαθία | σπαθιά | ||
| ταφία | τάφοι, το νεκροταφείο | ||
| τερεί | κοιτάει | ||
| τραγωδίας | τραγούδια | ||
| φίλ’ | (προστ. φιλώ) φίλα, (πληθ. φίλον) φίλοι | ||
| φτουλίεται | μαδιέται, τραβά τα μαλλιά του, ξεπουπουλιάζεται | πτίλον | |
| χ̌έρα | χήρα | ||
| χ̌έρα̤ | χέρια | ||
| χαπέρα̤ | ειδήσεις, νέα | haber/ḫaber | |
| χάσαι | χάνεσαι |

