Στιχουργοί: Νάκος Ευσταθιάδης
Συνθέτες: Παραδοσιακό
Όθεν και αν ευρίουμαι για το Κιλκίς θα λέγω Γομούνταν τ’ ομματόπα μου και αρχινώ και κλαίω Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, απέσ’ σο ψ̌όπο μ’ είσαι Όλεν ο κόσμος σ’ έναν γιάν’, σ’ άλλο εσύ κανείσαι Εδούλευανε οι χωρέτ’ κι έτρωεν η Αθήνα Και σα χωρία σο Κιλκίς, περισ̌ανλούκ’ και πείναν Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, απέσ’ σο ψ̌όπο μ’ είσαι Όλεν ο κόσμος σ’ έναν γιάν’, σ’ άλλο εσύ κανείσαι Γιωργούλης και κλαρινιτζής ας σ’ Αρμουτσ̌ή¹ έν’ είνας Κι απάν’ σην γην ’κ’ ευρίεται άμον ατόν άλλ’ είνας Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, απέσ’ σο ψ̌όπο μ’ είσαι Όλεν ο κόσμος σ’ έναν γιάν’, σ’ άλλο εσύ κανείσαι Σο Γιάννη² και σ’ Αμὰραντα, σο Μοτούλ³ και ση Βάθην Ελάλ’νανε και ση χαράν τον λυριτσ̌ήν Κλεάνθην⁴ Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, απέσ’ σο ψ̌όπο μ’ είσαι Όλεν ο κόσμος σ’ έναν γιάν’, σ’ άλλο εσύ κανείσαι ♫ Και σο παζάρ’ τη Κιλκισί’, λάχανα και πατίτσ̌ι͜α [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Εκεί γαμπρούς πα εύρηκαν τα έμορφα τα κορίτσ̌ι͜α [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, άλλο πατρίδαν ’κ’ έχω! Έναν ώρα αν ’κ’ ελέπω σε, αμὰν σουμά σ’ θα τρέχω Και το παζάρ’ τη Κιλκισί’ ’ίνεται κάθεν Σάββα [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Ωβά, βουτούρτα, πασ̌κιτάν’ επούλ’νεν η Πετσάβα [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, άλλο πατρίδαν ’κ’ έχω! Έναν ώρα αν ’κ’ ελέπω σε, αμὰν σουμά σ’ θα τρέχω Και σο πανοΰρ’ τη Πλανίτσα⁵ σ’, αρνί μ’ τη εκκλησίας [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Ετρώγανε οι πεχλιβά̤ν’ κρασίν, ρακίν φιλίας [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, άλλο πατρίδαν ’κ’ έχω! Έναν ώρα αν ’κ’ ελέπω σε, αμὰν σουμά σ’ θα τρέχω Σην Κρουσσι͜άν την ανατολήν πάντα εβγαίν’ ο ήλον [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Και τον Γαρέφην⁶ αραεύ’, τον Σάββαν και τον φίλο μ’ [κανάρ’, γιαρ, αμάν] Κιλκίς, πατρίδαν έχω σε, άλλο πατρίδαν ’κ’ έχω! Έναν ώρα αν ’κ’ ελέπω σε, αμὰν σουμά σ’ θα τρέχω
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλευση |
|---|---|---|---|
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αραεύ’ | ψάχνω/ει, αναζητώ/άει, γυρεύω/ει | aramak | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| βουτούρτα | βούτυρα | ||
| γιάν’ | πλάι, πλευρά | yan | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γομούνταν | γεμίζουν, βουρκώνουν, κομπιάζουν | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάλ’νανε | έβγαζαν λαλιά, καλούσαν, αποκαλούσαν, προσκαλούσαν, οδηγούσαν | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έν’ | είναι | ||
| επούλ’νεν | πουλούσε | ||
| έτρωεν | έτρωγε | ||
| εύρηκαν | έβρισκαν | ||
| ευρίεται | βρίσκεται | ||
| ευρίουμαι | βρίσκομαι | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάθεν | κάτω, κάθε | ||
| κανείσαι | είσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ | ἱκανόω | |
| κιλκισί’ | (γεν. ενικ.) Κιλκίς | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πανοΰρ’ | πανηγύρι | ||
| πασ̌κιτάν’ | ξηρή μυζήθρα | ||
| πατίτσ̌ι͜α | αναρριχητική φασολιά και ο καρπός | ||
| περισ̌ανλούκ’ | εξαθλίωση, κακομοιριά, δυστυχία | perişanlık/perīşān | |
| πεχλιβά̤ν’ | κυρ. παλαιστές, μτφ. παλληκάρια, ανδρειωμένοι | pehlivan/pehlevān | |
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| Σάββαν | Σάββατο | Shabbat | |
| σουμά | κοντά | ||
| φιλίας | (τα) φιλίες | ||
| χωρέτ’ | χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι | ||
| χωρία | χωριά | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα | ||
| ωβά | αβγά |
| Κείμενο | Επεξήγηση | Ετυμ. Ρίζα | Προέλ. |
|---|---|---|---|
| αμὰν | αμέσως, ευθύς, μονομιάς | hemen/hemān | |
| άμον | σαν, όπως, καθώς | ἅμα | |
| απάν’ | πάνω | ||
| απέσ’ | μέσα | ||
| αραεύ’ | ψάχνω/ει, αναζητώ/άει, γυρεύω/ει | aramak | |
| ας σ’ | (ας σου) από του, από τότε που/αφότου, (ας σο) από το/τα | ||
| βουτούρτα | βούτυρα | ||
| γιάν’ | πλάι, πλευρά | yan | |
| γιαρ | αγαπητός/ή/ό, αγάπη | yâr | |
| γομούνταν | γεμίζουν, βουρκώνουν, κομπιάζουν | ||
| εβγαίν’ | βγαίνει | ||
| είνας | ένας/μία | ||
| ελάλ’νανε | έβγαζαν λαλιά, καλούσαν, αποκαλούσαν, προσκαλούσαν, οδηγούσαν | ||
| ελέπω | βλέπω | ||
| έμορφα | όμορφα | ||
| έν’ | είναι | ||
| επούλ’νεν | πουλούσε | ||
| έτρωεν | έτρωγε | ||
| εύρηκαν | έβρισκαν | ||
| ευρίεται | βρίσκεται | ||
| ευρίουμαι | βρίσκομαι | ||
| ’ίνεται | γίνεται | ||
| ’κ’ | δεν | οὐκί<οὐχί | |
| κάθεν | κάτω, κάθε | ||
| κανείσαι | είσαι αρκετός/ή, επαρκείς για κτ | ἱκανόω | |
| κιλκισί’ | (γεν. ενικ.) Κιλκίς | ||
| όθεν | όπου, οπουδήποτε, σε όποιον | ||
| όλεν | όλη/ο, ολόκληρη/ο | ||
| ομματόπα | ματάκια | ||
| πα | πάλι, επίσης, ακόμα | ||
| πανοΰρ’ | πανηγύρι | ||
| πασ̌κιτάν’ | ξηρή μυζήθρα | ||
| πατίτσ̌ι͜α | αναρριχητική φασολιά και ο καρπός | ||
| περισ̌ανλούκ’ | εξαθλίωση, κακομοιριά, δυστυχία | perişanlık/perīşān | |
| πεχλιβά̤ν’ | κυρ. παλαιστές, μτφ. παλληκάρια, ανδρειωμένοι | pehlivan/pehlevān | |
| ρακίν | αλκοολούχο ποτό που παράγεται από τη ζύμωση φρούτων ή στεμφύλων φρούτων | rakı/ˁaraḳī | |
| Σάββαν | Σάββατο | Shabbat | |
| σουμά | κοντά | ||
| φιλίας | (τα) φιλίες | ||
| χωρέτ’ | χωριάτες, μτφ. απλοί άνθρωποι | ||
| χωρία | χωριά | ||
| ψ̌όπο | ψυχούλα | ||
| ωβά | αβγά |
¹ (ή Αρμουστή) Παλιά ονομασία του χωριού Μεγάλη Βρύση Κιλκίς ² (ή Γιάννες) Παλιά ονομασία του χωριού Μεταλλικό Κιλκίς ³ (ή Μουτούλοβον) Παλιά ονομασία του χωριού Μεταξοχώρι Κιλκίς ⁴ Κλεάνθης Κουσίδης, γεννηθείς στη Ρωσία το 1922. Πέθανε στο Κιλκίς το 1981. Ήταν εξαίρετος λυράρης. Έπαιζε με ιδιαίτερη επιδεξιότητα ποντιακούς σκοπούς διάφορων περιοχών της Ρωσίας. Έπαιζε και άλλα μουσικά όργανα όπως βιολί, ακορντεόν και κλαρίνο. Με τη λύρα απέδιδε με τρόπο εντυπωσιακό ευρωπαϊκούς και ρώσικους σκοπούς. Σπάνια τραγουδούσε ποντιακά, αλλά όταν το έκανε ακολουθούσε το πνεύμα της παράδοσης. Ήταν εύθυμος άνθρωπος, ανιδιοτελής καλλιτέχνης, διακρινόμενος για το σκωπτικό του πνεύμα, που με την υπερβολή του συχνά θύμιζε την τολμηρή σάτιρα των αρχαίων Ελλήνων. ⁵ Παλιά ονομασία του χωριού Φύσκα Κιλκίς ⁶ Ο Γαρέφης (Χρίστος Χριστοφορίδης) ήταν αγωνιστής από το χωριό Τέρπυλο του Κιλκίς της πρώτης ομάδας που ξεκίνησε το αντάρτικο στα Κρούσια του Κιλκίς. Καπετάνιος τάγματος του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη με προδοσία τον Ιούλη του 1946 και μετά από φρικτά βασανιστήρια εκτελέστηκε στο Κιλκίς.
Με την ευγενική χορηγία φιλοξενίας της 